Carnauba
Synoniemen: waspalm, carnaubapalm
Wetenschappelijke naam: Copernicia prunifera (Mill.) H.E. Moore
Familie: Arecaceae (palmenfamilie)
Land van herkomst
Brazilië
Bestanddelen
Carnaubawas bestaat voornamelijk uit verzadigde hogere vetzuren: cerotinezuurmyricylester, carnaubazuur, cerotinezuur.
Omschrijving
De carnauba is een tot 15 meter hoog wordende waaierpalm met een rechte, cilindrische stam. De waaiervormige, tot twee meter lange bladeren groeien straalvormig uit het bovenste deel van de stam. De onderste, verwelkte bladeren vallen af en laten spiraalvormig verlopende openingen in de stam achter. Met name de jonge bladeren van deze in Brazilië groeiende palm zijn aan beide zijden bedekt met vele, kleine wasschubben. De bladeren maken deze was als bescherming tegen het verdampen van vocht. Uit de bloemen groeien ovale, geelachtige bessen met daarin een zaadje.
Wetenswaardigheden
De wetenschappelijke naam Copernicia heeft de carnaubapalm gekregen ter ere van de beroemde astronoom Nicolaus Copernicus (1473 - 1543). De toevoeging prunifera is samengesteld uit het Latijnse prunus = pruim en -fer = dragend en beschrijft de bessen van de palm. In Brazilië, het land van herkomst, wordt carnaubapalm ook carnaúbeira genoemd. Ongeveer 300 jaar geleden maakten de Spaanse Jezuïeten in het Noordoosten van Brazilië via de oorspronkelijke Tremembé kennis met de veelzijdige toepassingen van de carnaubapalm. Zij noemden de palm de boom van de wijsheid. Bereidingen van de wortel helpen tegen ontstekingen. De kersgrote bessen zijn goed bruikbaar als diervoeding en gekookt en gemalen zijn ze bruikbaar als surrogaatkoffie. De spruiten hebben de smaak van groente, uit het merg is een zetmeelrijk meel te winnen en uit het mergsap kan palmsiroop worden gewonnen waarvan een soort wijn en wijnazijn gemaakt kan worden.Het harde hout is bruikbaar als duurzaam bouwmateriaal en hoogwaardige fineer, de bladvezels kunnen worden gebruikt voor touwwerk, matten en hutten en de bladeren voor dakbedekking en hangmatten.
De was is het enige product van de palm met een groot economisch belang. Voor het winnen van de was worden de jonge, afgesneden bladeren van de carnaubapalm gedroogd. Tijdens het drogen krimpt het blad en laten de wasschubben wat los. Door kloppen of schaven vallen ze helemaal af. De opbrengst is echter tamelijk gering: een blad levert twee gram was.
Per jaar kan er 160 gram was per boom gewonnen worden. In 1824 werd op initiatief van de Engelsman James Frederick Clark een eerste lading was naar Europa verscheept. Tot aan de tweede wereldoorlog was de export van carnaubawas naar Europa voor vele Braziliaanse plaatsen economisch belangrijk. Daarna hebben synthetische additieven de carnaubawas verdrongen zodat de export ineenstortte.
De planten in onze producten
Carnaubawas beschermt de huid tegen invloeden van buitenaf. De was draagt bij aan de stabiliteit bij warmte, maakt de huid minder breukgevoelig en zorgt voor de gewenste glans, bijv. in: